Muzykoterapia jest formą rehabilitacji fizyczno-psychicznej, bazującą na muzyce lub jej elementach, która może pomóc Osobom starszym w wielu różnych obszarach. Dowiedziono naukowo jej korzystny wpływ na poprawę zdrowia psychicznego i fizycznego, zmniejszenie poczucia samotności i izolacji, poprawę koncentracji i pamięci, a także zwiększenie poczucia własnej wartości oraz satysfakcji z życia. Co warto wiedzieć o muzykoterapii dla Seniorów?
Muzykoterapia – na czym polega jej fenomen?
Według badań zajęcia z muzykoterapii mogą skrócić okres rekonwalescencji nawet o 25%, dlatego coraz częściej wprowadza się je w szpitalach, na salach chorych i salach operacyjnych, w gabinetach dentystycznych, jak również w domach spokojnej starości czy ośrodkach zajmujących się osobami z niepełnosprawnościami.
Dobroczynne działanie muzyki na organizm człowieka został zauważony w latach 20. XX wieku. Już pierwsze badania wykazały, że muzyka wpływa na emocje, poprawia nastrój, relaksuje fizycznie i psychicznie, może również oddziaływać na poziom energii życiowej. Wszystko zależy od metody pracy, scenariusza zajęć z muzykoterapii dla Seniorów oraz dobranej muzyki.
Warto przywołać tu również badania T. Takahashi i H. Matsushita, którzy przez dwa lata badali poziom inteligencji grupy Seniorów z demencją z uwzględnieniem podziału na uczestników zajęć muzykoterapeutycznych oraz osób starszych, którzy nie brali w nich udziału. Eksperyment wykazał mniejszy poziom ciśnienia krwi, a także niższy regres w zakresie inteligencji w grupie muzykoterapeutycznej.
Jak działa muzyka na pacjentów?
- relaksuje lub pobudza do działania,
- aktywizuje emocje,
- ułatwia pozytywne relacje z otoczeniem,
- łagodzi lęki i stany depresyjne,
- poprawia koncentrację,
- przyspiesza regenerację,
- łagodzi ból,
- poprawia samopoczucie.
Scenariusz zajęć z muzykoterapii dla Seniorów
Muzykoterapię dzielimy na receptywną i aktywną.
Pierwszy termin odnosi się do zajęć, podczas których uczestnicy skupiają się na odbieraniu muzyki, obserwacji, jaki ma ona wpływ na ich ciało i umysł. Cel takich zajęć może polegać na aktywizacji lub relaksacji, stanowić emocjonalne wsparcie bądź prowadzić do wewnętrznej zmiany w nastawieniu Seniora.
Scenariusz zajęć z muzykoterapii receptywnej najczęściej przebiega w czterech częściach. Na początku wprowadzany jest utwór pomagający w nawiązaniu kontaktu z uczestnikami. Następnie Seniorzy zapraszani są do odsłuchu utworów prowokujących do przeżywania określonych emocji. W kolejnej części odtwarzane są utwory, których celem jest wyciszenie i neutralizacja emocji wywołanych na poprzednim etapie. Na koniec terapeuta prowadzi indywidualne rozmowy z Seniorami na temat odczuć, przekonań oraz emocji.
Najczęściej stosowane narzędzia w muzykoterapii receptywnej to techniki projekcyjne, łączenie słuchania muzyki z rysunkiem, z technikami relaksacyjnymi czy stosowanie przeciwstawnych pod względem parametrów muzycznych utworów.
Muzykoterapia aktywna natomiast polega na zaangażowaniu Seniorów w ćwiczenia łączone z muzyką, czyli śpiew, gra na instrumentach, taniec. Śpiewanie jest aktywnością fizyczną, która ma niezwykle dobroczynny wpływ na całe ciało: stabilizuje pracę serca, ćwiczy układ oddechowy, mięśnie twarzy, poprawia świadome kontrolowanie napięć mięśniowych, a nawet jest formą masażu poprzez wibracje. Gra na instrumencie to z kolei wysiłek intelektualny, aktywujący każdy obszar mózgu, a w szczególności korę wzrokową, słuchową i ruchową. Z kolei wykonywanie (dostosowanych do możliwości Osób starszych) figur tanecznych do muzyki zwiększa koordynację ruchową, wzmacnia mięśnie i poprawia nastrój.
Muzykoterapia dla Osób starszych – jakie utwory wybrać?
Muzyka ma moc, której nie doceniamy na co dzień. Potrafi wywołać różne stany w zależności od tego, jakimi parametrami się charakteryzuje. Wybór utworów do muzykoterapii zależy przede wszystkim od celu terapii oraz preferencji pacjenta. Poniżej przedstawiam kilka ogólnych wskazówek, które mogą pomóc w wyborze odpowiednich utworów:
- Utwory utrzymane w wolnym tempie, z niewielkim zróżnicowaniem dynamicznym sprawdzą się jako doskonała pomoc w relaksacji, łagodzeniu lęków, napięć i niepokojów. Muzyka, w której mocno słyszalna jest sekcja perkusyjna, a rytm jest szybki, to dobry sposób na rozbudzenie energii do życia i działania. W tym zakresie można sięgnąć po utwory muzyki afrykańskiej lub kubańskiej.
- Wybierz utwory, które pacjent lubi: muzykoterapia może być bardziej skuteczna, jeśli pacjent wysłucha utworów należących do ulubionego gatunku muzycznego. Zapytaj Seniora o jego preferencje muzyczne i wybierz utwory, które mu się podobają.
- Wybierz utwory muzyczne z okresu, w którym dorastał pacjent – to szczególnie skuteczna metoda pobudzania wspomnień i poprawy nastroju.
- Pamiętaj o bezpieczeństwie pacjenta: upewnij się, że wybrane utwory nie działają na Seniora drażniąco, a ich odtwarzanie ma odpowiedni poziom głośności.
Warto pamiętać, że każdy pacjent jest inny, więc najlepsze utwory do muzykoterapii będą różnić się w zależności od indywidualnych potrzeb i preferencji. Zawsze warto skonsultować się z licencjonowanym terapeutą muzykoterapii, który może pomóc w doborze odpowiednich utworów do terapii.
